Molukkers in Nederland:
Een bijzondere unieke en reizende tentoonstelling over de gedeelde geschiedenis van de Molukkers en de Nederlanders. Een geschiedenis die er toe heeft geleid dat er vandaag de dag, dat wil zeggen in 2022, naar schatting 70.000 Molukkers in Nederland wonen.
Deze afbeelding laat de boten zien waarmee de Molukkers in 1951 aankwamen, de succesvolle internationaal voetballer en inmiddels trainer Giovanni van Bronkhorst, de geschiedenis van de Molukse KNIL militairen en beiden, zowel de voetballer als de KNIL militair, strijden voor Oranje. Het leven op de kampen in Nederland en op de achtergrond de opgebouwde frustratie, verdriet en heimwee. Wat tot verzet leidt in de jaren 70 waarbij onder andere twee treinen en een bassischool met 104 basisschoolleerlingen worden gegijzeld. Waarbij onschuldige slachtoffers zijn gevallen.
Het verhaal van de Molukkers in Nederland is een onbekend verhaal.
Nederlandse militairen patrouilleren bij de gegijzelde trein in 1975.
En als mensen weleens van Molukkers gehoord hebben is de veelgehoorde opmerking:
Nederland wordt in de zeventiger jaren geconfronteerd met acties van Molukse jongeren. Die uit onvrede, onmacht en frustratie over wat de Nederlandse overheid hun ouders heeft aangedaan, besluiten om geweld in te zetten. Er volgen acties waaronder de twee treinkapingen in 1975 in Wijster en in 1977 bij de Punt. In 1977 wordt naast de treinkaping ook een basisschool gegijzeld met 105 leerlingen. Iets wat Nederland de Molukkers moeilijk kan vergeven. Iedereen die deze treinkapingen heeft meegemaakt heeft zijn eigen herinneringen hieraan en zijn eigen perspectief. Van de gegijzelden, de kapers, de nabestaanden van doodgeschoten gegijzelden bij de allereerste treinkaping in Wijster tot de straaljager piloot die bij de tweede treinkaping in 1977 boven de gekaapte trein vloog om de kapers te intimideren en af te leiden waarna de mariniers de trein konden bestormen. Een bestorming met 8 doden.
Maar Molukkers zijn veel meer, veel meer dan de treinkapers. Het waren eeuwenlang militairen die aan Nederlandse zijde hebben gevochten met de Nederlanders. Zij hebben meegeholpen om in opdracht van Nederland overige eilanden van Indonesië te veroveren om daarmee Nederlands Indië te creëren. Wat een hele belangrijke, winstgevende kolonie van Nederland werd. Molukkers werden ook ingezet op bestuurlijke functies in Nederlands Indië en werkten samen met de Nederlanders.
Foto: Hansina Uktolseja en Unu Metekohy
“Indrukwekkende geschiedenis in een prachtige tentoonstelling. Zeer belangrijk om dit te blijven vertellen, het raakt me diep.”
Nicolette Baajens
Tijdens de bezetting van Japan van Nederlands Indië tijdens de Tweede Wereldoorlog pleegden zij verzet en kwamen net als de Nederlanders in de Jappenkampen terecht. Omdat de Japanners wisten dat de Molukkers aan de kant van de Nederlanders stonden.
Vermoeide militairen
Nadat Japan zich moest overgeven en capituleerden riepen de onafhankelijkheidsstrijders een onafhankelijk en vrij Indonesië uit. Waartegen Nederland zich verzetten en de grootste militaire troepenmacht inzet die ooit is uitgezonden.
Vrouwen rennen in paniek
Alles werd ingezet om deze opstand de kop in te drukken en Nederlands Indië te behouden. Molukse KNIL militairen maakten deel uit van de troepen. Tijdens deze strijd was het levensgevaarlijk voor Nederlanders omdat de onafhankelijkheidsstrijders Nederlanders vermoorden. Molukkers hebben hun leven ingezet om veel vrouwen en kinderen van Nederlandse militairen te verbergen en hen naar veilige plekken te brengen.
Marcherende soldaten.
Molukkers zijn vandaag de dag ook mensen die onderdeel uitmaken van de Nederlandse samenleving en hun bijdrage daaraan leveren.
De fotograaf Ed Leatemia is voor 85% verantwoordelijk voor de hedendaagse fotografie in de tentoonstelling. Ed Leatemia heeft het boek uitgebracht 70 Rol Modellen waarin de succes verhalen staan van deze mensen. Wat hen inspireert, hoe zij tot dit succes zijn gekomen en ook hoe zij hun Moluks zijn een plek geven in hun leven. Andere fotografen die mee hebben gewerkt aan deze tentoonstelling zijn: Tristam Sopacua en Carolien Sikkenk.
“‘Je kan niet hopen op een beter verleden, maar wel bouwen aan een hoopvolle toekomst.’”
Ed Leatemia
Dit is het voorwoord in zijn boek:
‘Dit boek is mijn antwoord op wat de Molukse gemeenschap in de jaren 1970 is overkomen, nadat onze ouders in 1951 voet op ongewisse Nederlandse bodem hadden gezet. Met dit eerbetoon aan de generatie die de zeventig geportretteerden heeft grootgebracht, wil ik laten zien hoe Molukkers reactief leiderschap hebben ontwikkeld tot creatief leiderschap in een maatschappij die decennia achtereen weinig moeite heeft gedaan de levenspijn van het Molukse volk echt te begrijpen. Als kind zag ik elke winter mijn moeder bij het raam naar buiten verzuchten: “Sioh Tuhan, kapan katong pulang?” (Mijn Heer, wanneer gaan we naar huis?)
Role Models, 70 Molukse succesverhalen is tegelijk mijn saluut aan alle Molukkers die via dit boek geen gerichte aandacht krijgen maar dit eigenlijk ook verdienen. Het is meteen ook het hoogtepunt in mijn loopbaan als fotograaf. Maar ik voel me eerder dankbaar dan trots, omdat het niet helemaal op eigen kracht is gegaan. Ik ben n.l. niet vanaf nul begonnen, maar vanaf minus honderd. En om daar uit te komen heb je God’s kracht nodig.
Ik had in de afgelopen jaren verschillende Molukse events gefotografeerd maar zocht naar ideeën voor een eigen project. In februari 2019 heb ik in gebed gevraagd: “Hoe kan ik mijn volk dienen, hoe kan ik hen tot zegen zijn?” In de weken erna werd ik geïnspireerd om Molukse succesverhalen in beeld te brengen. Ik deed research en schreef een werkplan gebaseerd op mijn eigen ervaringen als tiener in de jaren 1970. Het was een periode van treinkapingen, gijzelingsacties en massaal heroïneverslaving onder Molukse jongeren waaronder ik zelf. Wij hadden geen goede rolmodellen en succesverhalen om ons aan te spiegelen.
In die tijd appelleerden de journalistieke fotoreportages in dag- en weekbladen als de NRC, Vrij Nederland, Haagse Post en Nieuwe Revue, sterk aan mijn gevoelens als gefrustreerde Molukker. Ik groeide op in een cultuur waar nauwelijks over gevoelens en emoties werd gepraat. Die krachtige foto’s boorden mijn latente creativiteit aan, waardoor ik in 1977 voor 30 gulden mijn eerste Zenit-camera kocht.
Mijn fotografie zou pas een drugsleven later zichtbaar worden. Omdat ik vanaf de lagere school een trackrecord wegens ongewenst gedrag had opgebouwd, gevolgd door een eindeloze absentielijst op de LTS, mocht ik van mijn vader niet naar de MTS voor Fotografie in Den Haag.
Op mijn zeventiende gebruikte ik voor het eerst heroïne, waarvan ik pas in 2003 cold turkey ben afgekickt na verschillende vergeefse pogingen. Mijn toenmalige vrouw was bij me weggegaan waardoor ik er moederziel alleen voor stond en ik God smeekte om me te helpen. Dit was het kantelpunt in mijn bestaan. Binnen een week was ik van de heroïne af, na twee weken van de cocaïne en na een maand van de methadon. Dit gebeurde zonder hulp van dokters, medicijnen of therapie. Dat moment was mijn ‘minus honderd’ waar mijn herstel begon en mij bracht tot waar ik nu sta.’