Persoonlijke insteek
Deze Reizende Tentoonstelling is op een bijzondere wijze tot stand gekomen. In 2021 was het 70 Jaar geleden dat de Molukkers in 1951 naar Nederland zijn gekomen na een maand reizen, met 12 boten vanuit Indonesië. Op deze boten waren voormalige Molukse KNIL militairen met hun gezinnen. Deze militairen hadden vaak net als hun vaders, hun opa’s en overgrootvaders aan Nederlandse zijde bij het Koninklijk Nederlands Indische Leger gevochten en hun hele leven op de kazernes gewoond met de Nederlandse soldaten. Dit leger is vooral bekend als het KNIL. De Molukse KNIL militairen hadden ruim drie eeuwen lang trouw gezworen aan de Nederlandse vlag en het Koningshuis.
Een van deze passagiers op deze boot was mijn vader. Hij was toen 10 jaar oud. Hij was samen met zijn oudere broer van 13 jaar. Zij zaten op de Fairsea, samen met hun vader en het nieuwe stiefgezin.
Ergens kon ik mij niet voorstellen dat mijn vader als 10 jarige jongen zijn land en zijn moeder heeft moeten verlaten om naar Nederland te gaan en nooit meer terug te keren naar het land waar hij oorspronkelijk vandaan komt. Ik besloot daarop zijn geschiedenis uit te zoeken en een herdenking te organiseren op de Lloydkade in Rotterdam om stil te staan bij de aankomst van de 12.500 Molukse KNIL militairen met hun gezinnen in 1951 en om ook stil te staan bij de geschiedenis die daarop volgde.
De Lloydkade, een kade waar je vandaag de dag de sporen niet meer ziet van ooit die aankomst in 1951 waarbij mensen in het land aankwamen waar zij van alles over gehoord hadden, waar ze de vlag voor hesen, elke ochtend op de kazerne. Met het koningshuis waar ze trouw aan hadden gezworen. Een aantal hadden zelfs tijdens de bezetting van de Japanners tijdens de Tweede Wereldoorlog, geweigerd om op het portret van de koningin te spugen waarop zij onthoofd werden. En nu kwamen ze aan op die kade, waar geen officieel ontvangst voor hen was. Het was al koud maar hoe koud en teleurstellend moet dat geweest zijn?
Op die kade waar het nu schittert kwamen mensen aan vol verhalen, vol verdriet over wat ze hadden moeten achterhalen. Maar met de hoop dat het goed zou komen. Helaas was dat niet zo. Ik ben de zoektocht naar de geschiedenis van mijn vader aangegaan met behulp van veel experts en door het lezen van veel boeken.
De ontwikkeling van de Reizende Tentoonstelling:
De Reizende Tentoonstelling In Twee Werelden | Molukkers in Nederland is oorspronkelijk voortgekomen uit de herdenking die wij bedacht hadden en die zou plaatsvinden op de Lloydkade. Op de dag van de aankomst van de eerste boot hadden wij bedacht dat een boot van nu met een groot zeil eruit zou gaan zien as de eerste boot die aankwam. Dat was de Kota Inten. Deze boot zou opnieuw de haven van Rotterdam binnenvaren en de haven zou daarvoor 2 minuten stil worden gelegd. Deze boot zou de ontvangst krijgen die er toen niet was. Het Nederlandse leger zou een ontvangst voorbereiden en de Minister President Mark Rutte zou spreken. Dat was het oorspronkelijke plan. Maar het liep anders. Er ontstond een discussie over de ontvangst van deze boot en of dit wel gepast was.
Onderwijl waren wij wel verder gaan met het idee om de Nederlandse bevolking te informeren over de geschiedenis van de Molukkers en waarom zij in Nederland zijn. Want uit ervaring en onderzoek wisten wij dat velen dit niet weten.
Schetsen sferen tentoonstelling Lizanne de Jong
De tentoonstelling was oorspronkelijk begonnen met een gele krijtstreep op de Lloydkade omdat ik dacht dat deze herdenking niet alleen voor Molukkers moest zijn maar ook voor de Nederlanders. Deze gele lijn zou als een tijdsbalk fungeren waar de belangrijkste jaartallen op zouden komen met hier en daar een afbeelding van de geschiedenis en ook kleine tentoonstellingsruimten voor op de Lloydkade die mensen konden bezoeken en waar zij met koptelefoons naar de verhalen konden luisteren.
Schetsen sferen tentoonstelling Lizanne de Jong
De herdenking werd uitgesteld en ondertussen waren wij steeds verder met het idee van de tentoonstelling waarbij wij dachten: Wij gaan het verhaal van de Molukkers naar de Nederlanders en naar alle geïnteresseerden brengen. Naar de plekken waar zij sowieso zijn, waar ze rondlopen en misschien wel de tijd hebben om het verhaal te gaan bekijken. De ruimtes die wij daarvoor bedachten waren zeecontainers. Als symboliek voor de zeereis die de Molukkers hebben gemaakt, 70 jaar geleden over zee op weg naar Nederland. Deze zeecontainers kwamen ook over zee en sommige waren maanden of jaren op zee geweest. Wij vonden dat een mooie symbolische waarde. En tegelijkertijd gaf het ons ook de mogelijkheid om daarmee rond te reizen en de zeecontainers overal te kunnen opstellen.
Schetsen sferen tentoonstelling Lizanne de Jong
Die keuze en ontwikkeling heeft geresulteerd in deze Reizende Tentoonstelling. Waarbij elke container een eigen thema heeft en ook op die manier is ingericht. En op de verschillende manieren opgesteld kan worden. Tegelijkertijd gaven wij deze ook een kleurstelling mee waarmee elke container ingericht kon worden.
Samen met Ron Habiboe, Molukse Historicus en Nanneke Wigard, voormalig directeur van het Moluks Historisch Museum als adviseurs, gingen wij aan de slag om deze tentoonstelling op een aantrekkelijke manier vorm te geven. Waarbij wij zowel van de binnen- als buitenruimtes gebruik hebben gemaakt als expositieruimtes.
